Vrijheidsberoving voor een bepaalde periode, in de volksmond gevangenisstraf genoemd, wordt in bijna alle landen van de wereld als strafrechtelijke straf gebruikt. De conclusie kan reëel of voorwaardelijk zijn.
De voorwaardelijke gevangenisstraf is niet helemaal correct verwoord. Advocaten spreken in dergelijke gevallen over opschorting van de tenuitvoerlegging van de straf. De veroordeling zelf is echter heel reëel: de rechtbank spreekt een schuldigverklaring uit, stelt de verdachte schuldig en legt zelfs een gevangenisstraf op. Maar deze zin wordt niet uitgevoerd.
De veroordeelde krijgt een proeftijd. De duur ervan wordt ook bepaald door de rechtbank, maar is soms korter dan de gevangenisstraf die aan de veroordeelde wordt toegekend. Als de persoon gedurende deze tijd geen misdaden en overtredingen begaat, wordt de veroordeling geannuleerd en is de persoon vrij. Als hij tijdens de proeftijd zichzelf opnieuw te schande maakt met een misdrijf - niet noodzakelijk hetzelfde waarvoor hij is veroordeeld - verandert de voorwaardelijke straf in een echte, dan gaat de persoon naar de gevangenis.
Wie krijgt een voorwaardelijke straf
De wet schrijft op geen enkele manier voor wie een voorwaardelijke straf kan krijgen en wie niet. Er is geen directe afhankelijkheid van het soort misdrijf, maar hoe minder gevaar de daad van de verdachte met zich meebrengt, hoe meer kans hij heeft op een voorwaardelijke straf. Zo heeft een persoon die een kleine diefstal heeft gepleegd, meer kans om voorwaardelijk te worden veroordeeld dan een moordenaar of verkrachter.
Houdt rekening met de rechtbank en de identiteit van de verdachte. Ook als het misdrijf niet tot de categorie zware misdrijven behoort, heeft een persoon weinig kans op een voorwaardelijke straf als hij in het verleden is vervolgd. Voorwaardelijke straf is in de eerste plaats bedoeld voor een persoon die per ongeluk struikelt, die berouw heeft van zijn daad en oprecht wenst nooit meer illegale daden te plegen.
Zonder het scala aan misdrijven waarvoor een voorwaardelijke straf kan worden opgelegd te beperken, bepaalt de wet welke straffen voorwaardelijk kunnen zijn. Het gaat niet alleen om gevangenisstraf, maar ook om correctionele arbeid, opsluiting in een disciplinaire militaire eenheid en beperking van de militaire dienstplicht. Vrijheidsbeneming kan niet voorwaardelijk zijn als de gestelde termijn langer is dan 8 jaar.
Verplichtingen van een voorwaardelijk veroordeelde
Aan een voorwaardelijk veroordeelde worden bepaalde beperkingen opgelegd. Hij staat onder toezicht van de Penitentiaire Inspectie en is verplicht daar te verschijnen, indien gedagvaard, en verslag uit te brengen over de uitoefening van de hem door de rechtbank opgedragen taken.
Deze verantwoordelijkheden worden bepaald door de specifieke situatie. Als een persoon bijvoorbeeld een misdrijf heeft gepleegd terwijl hij onder invloed was van alcohol of drugs, kan de rechtbank hem verplichten zich te laten behandelen voor alcoholisme of drugsverslaving. Als hij iemand materiële schade heeft toegebracht, kan hij verplicht zijn deze schade voor een bepaalde periode te vergoeden.
Als de veroordeelde heeft besloten om van woon-, werk- of studieplaats te veranderen, is hij verplicht dit te melden bij de uitvoerende recherche. Het is hem verboden naar het buitenland te reizen.
De belangrijkste vereiste voor een voorwaardelijk veroordeelde is dat hij geen illegale handelingen verricht. Anders riskeert hij echte gevangenisstraf.
